Những nét sơ lược về đất Anh Sơn

Anh Sơn là một huyện vùng núi phía tây nam tỉnh Nghệ An. Đây không chỉ là vùng đất cổ còn lưu giữ nhiều dấu tích qua các thời kỳ lịch sử của dân tộc, là vùng đất giàu tiềm năng kinh tế, nhiều lợi thế và quân sự mà còn là vùng đất giàu bản sắc địa văn hoá với nhiều núi sông vừa uy nghiêm hùng vĩ vừa diễm lệ cao thanh kèm theo nhiều sự tích, nhiều huyền thoại và lời thơ, câu ca làm rung động lòng người.

Núi sông ở Anh Sơn hoà quyện quấn quýt bổ sung cho nhau làm nên cảnh sắc thiên nhiên kỳ thú ít có nơi nào sánh được. Nằm hai bên tả ngạn sông Lam, núi non ở Anh Sơn nơi thì nhấp nhô trùng điệp, nơi thì dàn trải đan xen với đồng bằng, với những bãi phù sa và làng xóm yên bình. Núi sông ở Anh Sơn không chỉ là yếu tố địa hình có tác động lớn đến môi trường khí hậu, ảnh hưởng lớn đến đời sống kinh tế, xã hội mà còn là yếu tố quan trọng làm nên đặc sắc văn hoá của vùng đất này. Cảnh quan sông núi ở đây đã khiến người dân tự hào yêu mến, dẫu đi xa lâu đến mấy cũng vẫn giữ mãi trong tim hình ảnh quê hương.

non nước hữu tình đẹp như tranh vẽ tại Anh Sơn

Anh Sơn là một vùng đất cổ. Dấu vết của người Việt cổ đến khai sơn, phá thạch vùng đất này còn in dấu ở các di chỉ hang Đồng Trương (Hội Sơn), hang Bò (Hoa Sơn)…Theo các nhà khảo cổ, các hiện vật nằm ở 2 giai đoạn: giai đoạn sớm thời hậu kỳ đá cũ thuộc tầng lớp văn hóa Sơn vi, sơ Hòa Bình; giai đoạn muộn thuộc văn hóa kim khí thời tiền Đông Sơn.

Năm Minh Mạng thứ 3 (1822) phủ Anh Sơn ra đời. Anh Sơn là địa danh hành chính của một vùng đất rộng lớn bao gồm các huyện Anh Sơn, Đô Lương, Nam Đàn, Thanh Chương, Hưng Nguyên, Nghi Lộc và Thành Phố Vinh. Năm Minh Mạng thứ 21 (1840) phủ Anh Sơn được cắt ra thành 5 tổng Lãng Điền, Đô Lương, Bạch Hà, Thuần Trung, Đặng Sơn. Huyện Anh Sơn ngày nay nằm về phía Bắc của Phủ thuộc tổng Lãng Điền và một phần tổng Đặng Sơn.

nhiều hang động đẹp được phát hiện tại Anh Sơn

Địa hình Anh Sơn trập trùng đồi núi, dốc dần từ Tây sang Đông. Điểm cao nhất là đỉnh núi Kim Nhan ở Hội Sơn (Lèn Kim Nhan chín tầng mây phủ). Địa hình được chia làm 3 vùng rõ rệt: vùng đồng bằng, vùng đồi núi thấp, vùng đồi núi cao. Sông Lam chảy từ đầu đến cuối huyện đi qua 17 xã với chiều dài 55,2 km. Bắt nguồn từ dòng Nậm Mộ, về đến Anh Sơn sông Lam hiền hòa bồi đắp phù sa cho bờ bãi ven sông. Ngoài sông Lam, Anh Sơn còn bị chia cắt bởi sông Giăng, sông Con và các con suối nhỏ.

Không chỉ là vùng quê non xanh, nước biếc, sơn thủy hữu tình, giàu tiềm năng kinh tế với các loại cây chủ lực: chè, ngô, mía mà Anh Sơn còn là mảnh đất giàu truyền thồng văn hóa với những thuần phong mỹ tục đặc trưng. Các Tiểu vùng Vĩnh Hòa, Nhân Hòa, Vĩnh Tường, Kim Long, Lạng Sơn được thành lập trong những năm đầu lập nước đến nay đã kế thừa và phát triển những phẩm chất của Người Anh Sơn, đây cơ sở để tạo nên truyền thống hiếu học của vùng đất này.